ମନେପଡ଼େ ସେଇ ରାତି ସେଇ ସକାଳ

ସୁଭାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ପଟ୍ଟନାୟକ

ବର୍ଷର ପ୍ରଥମ ବର୍ଷା କଟକ ସହରକୁ ଭିଜାଇଦେଇଥାଏ । ହଠାତ୍ ମନେ ହେଉଥାଏ ଗରମ ଯେମିତି କେବେ ବି ନଥିଲା । ସନ ୧୯୭୭ । ପହିଲି ରଜ । ଜୁନ ୧୩ । ରାତି ୧୨ । କଟକ ବଡ଼ ଡାକ୍ତରଖାନାର ପ୍ରସୂତି ବିଭାଗ ନର୍ସିଙ୍ଗ ହୋମ । ସବିତାରାଣୀ ଧୀରେ ଧୀରେ ଡାକିଲେ –
ଶୁଣୁଛ, ‘ସିଷ୍ଟର’ଙ୍କୁ ଡାକିବ ?
କାହିଁକି?
ଭାବୁଛି, ବଥା ହେଲାଣି ।
ସିଷ୍ଟରଙ୍କୁ ଡାକିଲି । କେରଳୀ ନର୍ସ । ସଦା କର୍ମ ତତ୍ପର । ସ୍ନେହୀ । ନିରଳସ । ପ୍ରାଥମିକ ଯାଞ୍ଚ ସରିଲା । ଡାକ୍ତରଙ୍କୁ ଡାକିବା କାମ ।

ଡାକ୍ତର ସୁଜାତା ମହାନ୍ତି, ସୁଖ୍ୟାତିସମ୍ପନ୍ନା ପ୍ରସୂତିବିଦ୍ୟା ବିଶେଷଜ୍ଞା, ସମ୍ପର୍କରେ ସବିତାରାଣୀଙ୍କ ଭଉଣୀ, ଡଲୀ ଅପା । ତାଙ୍କରି ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନରେ ଇଏ ଆରମ୍ଭରୁ । ତାଙ୍କ ନଣନ୍ଦ ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜର ମୁଖ୍ୟ ମାଟ୍ରନ , ବିଦେଶପଢୁଆ ବୁଢୀଅପା (ବିଷ୍ଣୁପ୍ରିୟା ମହାନ୍ତି) ସତ୍ୟସାଇଙ୍କ ଭକ୍ତ । ସପ୍ତାହେ ତଳେ ପଟାପୂର୍ତ୍ତି ଗଲାବେଳେ ସାଙ୍ଗରେ ନିଜ ଭାଉଜଙ୍କୁ ନେଇଗଲେ । କଟକ ଛାଡ଼ିବା ପୂର୍ବରୁ ଦୁହେଁ ଆସି ସବିତାରଣୀଙ୍କୁ ପରୀକ୍ଷା ନିରୀକ୍ଷା କରି କହିଥିଲେ EDD (ସମ୍ଭାବ୍ୟ ପ୍ରସବ ଦିବସ) ତ ୧୭ ତାରିଖ । ଚିନ୍ତା ନାହିଁ । ସେ ଆସି ୧୫ ରାତିରେ ପହଞ୍ଚିବେ । ମୋତେ କହିଥାନ୍ତି, ଯଦି ଦରକାର ପଡ଼ିବ , ପ୍ରମିଳାକୁ ଡାକିଦେବ ।

ଡାକ୍ତର ପ୍ରମିଳା ମହାନ୍ତି । ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ଡଲୀ ଅପାଙ୍କ କନିଷ୍ଠ ସହଯୋଗୀ । ରହନ୍ତି ଚଣ୍ଡୀଛକରେ , ଏକ ବିଶାଳ ଛଣଛପର ଚାଳ ବଙ୍ଗ୍ଲୋରେ । ଚଣ୍ଡୀ ଛକରୁ କନିକା ଛକ ଆଡ଼େ ଯାଇଥିବା ରାସ୍ତାର ଆରମ୍ଭରେ ଡାହାଣପଟେ ସେହି ବଙ୍ଗ୍ଲୋଟି । ଚାରିପଟେ ପ୍ରାଚୀର ।

କାଳେ କେତେବେଳେ ଦରକାର ହେବ, ସେଥିପାଇଁ ଜଣେ କଟକବାସୀ ସମ୍ପର୍କୀୟଙ୍କଠାରୁ ମାଗି ଆଣିଥାଏ ସାଇକଲ । ସେଯାଏଁ କିଛି କାମରେ ଲାଗିନଥିଲା, ଏବେ ଲାଗିଲା । ସେଇଥିରେ ବାହାରିଲି ପ୍ରମିଳା ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଘରକୁ ।

ସେବର କଟକ ସହରର ରାସ୍ତା ସମ୍ପର୍କରେ ନକହିବା ଭଲ । ଅଜାଡ଼ି ହୋଇ ପଡୁଥାଏ ତୁହାକୁ ତୁହା ବର୍ଷା ; ବର୍ଷର ପ୍ରଥମ ଦିନର ବର୍ଷା । ବିଜୁଳି ଲିଭିଯାଇଥାଏ , ଅନ୍ଧାରଭରା ରାସ୍ତା । ଆଖି ଅନ୍ଧାରସୁହା ହୋଇଯାଇଥିବାରୁ ଅଳ୍ପ ଆଗରେ କଣ ଅଛି ବାରି ହେଉଥାଏ ।

ଚଣ୍ଡୀଛକ ପାଖେଇ ଆସୁଥାଏ । ଲୋକେ କହୁଥାନ୍ତି ଯେ, ନିଶାର୍ଦ୍ଧ ପରେ ଅଶରୀରୀମାନେ ଚଣ୍ଡୀଙ୍କ ଦର୍ଶନ ପାଇଁ ଆସନ୍ତି । ମାଡ଼ିମାଡ଼ି ପଡୁଥାଏ । ଯନ୍ତ୍ରଚାଳିତବତ୍ ପ୍ରମିଳା ମହାନ୍ତିଙ୍କ ବଙ୍ଗ୍ଲୋ ଦୂଆରେ ପହଞ୍ଚିଲି ।

ଯେତେ ଯୋର ଶବ୍ଦ କଲେ ବି କେହି ଶୁଣିବାର ନଥିଲା । ଚଣ୍ଡୀଙ୍କ ଆଡୁ ଟର୍ଚ ପକାଇ କେହି ଜଣେ ଆସିଲେ । କର୍ତ୍ତବ୍ୟରତ କନଷ୍ଟେବଲ । ମୋ ଠୁ ସବୁ ଶୁଣିଲେ । କହିଲେ , ଠିକ ଅଛି, ମୁଁ ଏଇଠି ଠିଆ ହୋଇଛି । ତମେ ଗେଟ ଡେଇଁ ଭିତରେ ପଶ । ଯଦି କେହି କିଛି କହେ , ମୁଁ ତମ ସାକ୍ଷୀ ରହିବି । କାଳେ କୁକୁର ଥିବ? ସେ କହିଲେ – ନଥିବ ; ଥିଲେ ତ ଭୁକୁ ଥାନ୍ତା ।

ମୁଁ ଗେଟ ଡେଇଁ ଭିତରକୁ ପଶିଲି । କେତେ ସମୟ ଖଟଖଟେଇଲା ପରେ କେହି ଜଣେ ପୁରୁଷ ପଚାରିଲେ – କିଏ? ମୁଁ କହିଲି, ମୁଁ ସୁଭାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ପଟ୍ଟନାୟକ । ଭିତରୁ ଶୁଭିଲା – ଯାଉଛି, ଯାଉଛି । ନାରୀ କଣ୍ଠ । ଆଶ୍ଵସ୍ତ ହେଲି ।

ଟର୍ଚ ଚିପି କବାଟ ଫିଟାଇଲେ ଡାକ୍ତର ପ୍ରମିଳା ମହାନ୍ତି । ସବୁକଥା ଶୁଣିଲେ । ମୋତେ କହିଲେ , ସିଷ୍ଟରଙ୍କୁ କହନ୍ତୁ ଡେଲିଭରି ରୁମକୁ ନେଇଯିବା ପାଇଁ । ମୁଁ ଯାଉଛି ।

ମୁଁ କହିଲି, ବିକଳରେ ମୁଁ ଗେଟ ଡେଇଁ ପଶିଥିଲି ଜଣେ ପୋଲିସ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ସହାୟତାରେ ; ତାଲା ଫିଟିଲେ ବାହାରିବି । ତାଙ୍କ ମୁଖମଣ୍ଡଳରେ କି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଫୁଟିଉଠିଥିଲା, ଅନ୍ଧାର ହେତୁ ଜାଣିବା ମୋ ପାଇଁ ସମ୍ଭବ ନଥିଲା । ସେ ଚାବିଧରି ନିଜେ ଆସି ଗେଟ ଫିଟାଇଲେ । ସେଠାରେ ଠିଆ ହୋଇରହିଥିବା ପୋଲିସ ବନ୍ଧୁ ତାଙ୍କୁ କହିଲେ, ମ୍ୟାଡ଼ାମ, ମୁଁ ତାଙ୍କୁ ଗେଟ ଡେଇଁବାକୁ କହିଥିଲି । ଡାକ୍ତର ମହାନ୍ତି ତାଙ୍କୁ ଧନ୍ୟବାଦ ଦେଲେ ଓ ମୋତେ କହିଲେ ୟୁନିଟ ମୁଖ୍ୟ ଡାକ୍ତର ନିଶମଣି ପଣ୍ଡାଙ୍କୁ ଦେଖା କରିବାକୁ ।

ମୁଁ ସେହି କନଷ୍ଟେବଲଙ୍କ ଆଡ଼େ ଦୁଇ ହାତ ପ୍ରସାରିଲି । ସେ ପାଖେଇ ଆସିଲେ । ତାଙ୍କୁ ଆଲିଙ୍ଗନ କଲାବେଳେ ମନେ ହେଲା , ଆମେ ନଜାଣିଥିବା ମଣିଷ ଭିତରେ ଛପି ନଥାଏ ସତେ କେତେ ମଣିଷପଣିଆ !

କିନ୍ତୁ ମୋ ଏହି ଧାରଣା ସଂଶୋଧନ ମାଗିଲା, ଯେତେବେଳେ ମୁଁ ଡାକ୍ତର ନିଶାମଣି ପଣ୍ଡାଙ୍କୁ ଭେଟିଲି । ଡାକ୍ତର ସୁଜାତା ମହାନ୍ତି ଯେଉଁ ୟୁନିଟରେ ଆସୋସିଏଟ ପ୍ରଫେସର , ଡାକ୍ତର ପଣ୍ଡା ସେହି ୟୁନିଟରେ ପ୍ରଫେସର । ତେଣୁ ସେ ଚାହିଁଲେ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଟିମ ଯୋଗାଡ଼ କରିପାରିବେ । ସବିତାରାଣୀଙ୍କ ପାଇଁ ସିଜେରିଆନ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର ଜରୁରୀ ବୋଲି କହିଥିଲେ ମୋତେ ଡାକ୍ତର ପ୍ରମିଳା ମହାନ୍ତି ।

ରଜ ହେତୁ ଛୁଟି । କୌଣସି ପ୍ରଫେସର ଆସିବାର ନଥାଏ ।  ପ୍ରଫେସରଙ୍କ ବିନା ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଟିମ ଗଠନ ଅସମ୍ଭବ । ଡାକ୍ତର ପ୍ରମିଳା ମହାନ୍ତି ହୁଏତ ଥିଲେ ପିଜି ଛାତ୍ରୀ ବା କ୍ଲିନିକାଲ ଟ୍ୟୁଟର । ତାଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର ପାଇଁ ଟିମ ଗଠନ ଅସମ୍ଭବ । ସେ ତ ନିଜେ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର କରି ନପାରନ୍ତି । କରିବ କିଏ ? ତେଣୁ ୟୁନିଟ ମୁଖ୍ୟ  ଡାକ୍ତର ପଣ୍ଡା ହିଁ ଭରସା । ତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ବାସଘରେ ଭେଟିଲି । ସେ ଋକ୍ଷ କଣ୍ଠରେ ମୋ “ପ୍ରାର୍ଥନା” ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କଲେ । ସେତେବେଳେ ଘରୋଇ ଚିକିତ୍ସାକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ଡାକ୍ତରମାନଙ୍କ ଭିତରେ ଇର୍ଷାର ରାଜୁତି ।

ପ୍ରସୂତିବିଦ୍ୟା ବିଭାଗର ମୁଖ୍ୟ ଥାନ୍ତି ପ୍ରଫେସର ସୂର୍ଯ୍ୟମଣି ମିତ୍ର । ତାଙ୍କୁ ଭେଟିଲି । ଏକା କଥା ।

ମନେହେଲା , ସରିଯାଇଥିବା ରାତିରେ ସେହି ଅଜଣା କନଷ୍ଟେବଲଙ୍କ ଆଚରଣରେ ମୁଗ୍ଧ ହୋଇ ଆମେ ଜାଣିନଥିବା ମଣିଷମାନଙ୍କ ଭିତରେ ମଣିଷପଣିଆ ଲୁଚିଥାଏ ବୋଲି ମୁଁ ଯେଉଁ ସାଧାରଣ ଧାରଣା ଧାରଣ କରିଥିଲି ତାହା ଭୁଲ । ଅସାଧାରଣ ମଣିଷ ଭିତରେ ମଣିଷପଣିଆ ଥାଏ । ସେ କନଷ୍ଟେବଲ ନିଶ୍ଚୟ ଥିଲେ ଅସାଧାରଣ ।

ତାଙ୍କ କଥା ଭାବୁ ଭାବୁ ନୈରାଶ୍ୟ ଭିତରେ ଅଶାର ଧାରେ ଆଲୋକ ଦିଶିଲା । ଅଳ୍ପ ଦୂରରେ ଡି. ଆଇ. ଜି. ଦୂର୍ଗା ମାଧବ ମିଶ୍ରଙ୍କ କୋଠି । ସେ ମୋ ଗାଁ ତିଗିରିଆର ବୈରାଗୀ ମିଶ୍ରଙ୍କ ନିକଟସମ୍ପର୍କୀୟ । ତେଣୁ ମୁଁ ତାଙ୍କୁ ଭାଇନା ବୋଲି ଡାକେ । ତାଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଲି । ସକାଳର ଖବରକାଗଜ ପଢୁଥିଲେ । ମୋ ଅସ୍ତବ୍ୟସ୍ତ ପୋଷାକ ଦେଖି ସେ ଜାଣିଗଲେ ଯେ ମୁଁ ନିଶ୍ଚୟ କିଛି ଅସୁବିଧାରେ ଅଛି ।

“କଥା କ’ଣ?” ବୋଲି ପଚାରିଲେ । ମୁଁ ସବୁକଥା କହି ସେ ମୋତେ ତୁରନ୍ତ ସାହାଯ୍ୟ କରନ୍ତୁ ବୋଲି କହିଲି । ସେ କହିଲେ, “ଭାଇ , ଏ ତ ଅସମ୍ଭବ କଥା ।  ଡାକ୍ତରଖାନା ବ୍ୟାପାରରେ ମୁଁ କଣ କରିପାରିବି ?” ମୁଁ କହିଲି, “ଘରୋଇ ଚିକିତ୍ସାଜନିତ ଈର୍ଷା ହେତୁ ସେମାନେ ମୋ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ମାରିଦେବାକୁ ବସିଛନ୍ତି । ମାରିଦେଲେ ପୋଲିସ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବ, ମାରିବା ପୂର୍ବରୁ ନୁହେଁ ?”

ଦୂର୍ଗା ଭାଇନା ଗମ୍ଭୀର ହୋଇଗଲେ , ତା ପରେ ଟିକେ ହସିଲେ । କହିଲେ, ଚା’ ଖା । ଦେଖେ, କ’ଣ କରିହେଉଛି ।”

ଯାହାଙ୍କୁ ଡାକିଲେ, ସେ ଜଣେ ଇନ୍ସପେକ୍ଟର । କହିଲେ, “ଡାକ୍ତର ସୁକୁମାର ମିତ୍ରଙ୍କ ଘରକୁ ଯାଅ , କହ ଯେ, ସବିତାରଣୀ କାନୁନଗୋଙ୍କର ଯଦି କିଛି କ୍ଷତି ହୁଏ, ବିଭାଗୀୟ ମୁଖ୍ୟ ଭାବେ ଶ୍ରୀମତୀ ମିତ୍ର ଭୀଷଣ ଅଡୁଆରେ ପଡ଼ିବେ । ପୋଲିସ ପାଖରେ ଅଭିଯୋଗ ପହଞ୍ଚିଛି କି, ଘରୋଇ ଚିକିତ୍ସାଜନିତ ଈର୍ଷା ହେତୁ ବିଭାଗୀୟ ମୁଖ୍ୟ ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଅବହେଳା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଛନ୍ତି । ତେଣୁ ତାଙ୍କ ଚିକିତ୍ସା ନିହାତି ନିର୍ଭୁଲ ଭାବେ ହେବା ଦରକାର ଓ ସେ ନିରାପଦ ରହିବା ଦରକାର ।”

ଦୂର୍ଗା ଭାଇନାଙ୍କ ଘରୁ ଡାକ୍ତରଖାନାରେ ପହଞ୍ଚିଲା ବେଳକୁ ଡାକ୍ତର ମିତ୍ର ପହଞ୍ଚି ସାରିଥିଲେ ଏବଂ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଟିମ ସଂଗଠିତ ହୋଇସାରିଥିଲା, ସବିତାରାଣୀ ଅପରେସନ ଥିଏଟର ଭିତରକୁ ଯାଇ ସାରିଥିଲେ । ସଫଳ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର ବଳରେ ଯିଏ ଧରାକୁ ଆସିଲା, ସେ “ପୁଅଟିଏ” ବୋଲି ମୋ ପାଖକୁ ଝପଟି ଆସି ନର୍ସ ଯେତେବେଳେ କହିଲେ, ପ୍ରାଣର ଅବେଗରେ ତାଙ୍କୁ କୁଣ୍ଢେଇପକାଇବାକୁ ବସିଥିଲି । ନିଜକୁ ନିଜେ ସମ୍ଭାଳିଗଲି ।

ରଜ ପର୍ବରେ ଧରଣୀ ବୁକୁକୁ ଆସିଥିବା ହେତୁ ତାକୁ ଡାକିଲି ‘ରଜା’ ।
ସଂସାର ପାଇଁ ସେ ଶାଶ୍ଵତ । ଶାଶ୍ଵତ ପଟ୍ଟନାୟକ ।

ସଂସାର ବଦଳିଗଲାଣି । ଚଣ୍ଡୀଛକର ସେଇ ଚାଳ ମଣ୍ଡିତ ବଙ୍ଗ୍ଲୋ କେବେଠୁ ଅନ୍ତର୍ଦ୍ଧାନ ହୋଇଗଲାଣି ଆଧୁନିକ ହର୍ମ୍ୟମାଳାର ଚାକଚକ୍ୟମୟ ଆବର୍ତ୍ତରେ । ମୋ ପୁଅ ରଜା କେବଠୁ ଛାଡ଼ିଲାଣି ଜନ୍ମଭୂମି , ନିଜ ପାଇଁ ନିଜର ପରିଚୟ ତିଆରି କଲାଣି ଆମେରିକାରେ ।

କିନ୍ତୁ ସେହି ରାତିର ସେହି କରୁଣାମୟୀ ଡାକ୍ତର ପ୍ରମିଳା ମହାନ୍ତି, ନାମ ଭୁଲିଯାଇଥିବା ସେହି କେରଳୀ ନର୍ସ , ନାମ ପଚାରିପାରିନଥିବା  ଅଜଣା ସେହି କନଷ୍ଟେବଲ ଏବଂ ସକାଳର ସେହି ଦୁର୍ଗମାଧବ ମିଶ୍ର ମୋ ଛାତି ଭିତରେ ସେହିପରି ଅଛନ୍ତି, ବଦଳି ନାହାନ୍ତି । ବଦଳିବେ ନାହିଁ ବି ।

ସମୟ ବଦଳି ଯାଉଥିବ , କିନ୍ତୁ ସେଇ ରାତି, ସେଇ ସକାଳ ମନ ଭିତରେ ସେହିପରି ରହିଥିବ ଚିରକାଳ ।

(ରଜ, ୨୦୨୧)