ସୁଭାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ପଟ୍ଟନାୟକ
ସେଦିନ ଯଦି ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟି (ବିଜେପି) ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ (କଂଗ୍ରେସ) ପାଖରେ ନିଜକୁ ସମର୍ପି ଦେଇନଥାନ୍ତା, ତେବେ ସେହି ଦିନ ହିଁ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ପଦରୁ ମନମୋହନ ସିଂହ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥାନ୍ତେ ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇ ଭାରତୀୟ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ରର ଅସଲ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟକୁ ପଣ୍ଡ କରିନଥାନ୍ତେ କି ତାଙ୍କ ଉପରେ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ରୋଷର ଲାଭ ଉଠାଇ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହେବା ସମ୍ଭବ ହୋଇନଥାନ୍ତା କି ଭାରତରେ ଦେଖାଦେଇଥିବା ଆଦାନୀକୈନ୍ଦ୍ରିକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅରାଜକତା ଦେଖାଦେଇନଥାନ୍ତା ।
ସେଦିନ ଥିଲା ୧୯୯୧ ମସିହାର ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୪ ତାରିଖ । ଦେଶରେ ସଂତ୍ରାସ ସୃଷ୍ଟି ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅପରାଧ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ କୁଖ୍ୟାତ ପାକିସ୍ଥାନୀ ବ୍ଯାଙ୍କ ‘ବିସିସିଆଇ’ (BCCI – The Bank of Credit and Commerce International (Overseas) Ltd) ସମ୍ପର୍କରେ ବିଜେପିର ଯଶୱନ୍ତ ସିଂହ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୬ରେ ଆଗତ କରିଥିବା କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନକ୍ଷମ ପ୍ରସ୍ତାବ ଉପରେ ସେଦିନ ଥିଲା ଆଲୋଚନା ।
ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୬ ତାରିଖରେ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କଲା ବେଳେ ଯଶୱନ୍ତ କହିଥିଲେ, ଭୁଷୁଡ଼ି ପଡ଼ିଥିବା ବିସିସିଆଇ ଭାରତୀୟ ବାଣିଜ୍ୟସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କ ପୁଞ୍ଜି ହଡ଼ଫ କରିବା ସମେତ ପାଣ୍ଠି ଦୁରୁପଯୋଗ କରିଥିବା ଉପରେ ପ୍ରକାଶିତ ବିଭିନ୍ନ ବିବରଣୀ ଅବଗତ ହୋଇ ଏହି ଗୃହ ଗଭୀର ଉଦ୍ବେଗ ପ୍ରକାଶ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସୁପାରିଶ କରୁଛି କି ଜନସାଧାରଣ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଥିବା ଅର୍ଥବେପାରୀ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନଙ୍କ ପାଇଁ ତୁରନ୍ତ ମାନାଦର୍ଶ ଜାରି କରାଯାଉ ଓ ଏହି ଘଟଣାର ଯାଞ୍ଚ ପାଇଁ ଏକ ସଂଯୁକ୍ତ ସାଂସଦୀୟ ତଦନ୍ତ କମିଟି ଗଠିତ ହେଉ । (Mr Chairman, with your permission, I move “That this House, taking serious note of the collapse of the Bank of Credit and Commerce International (Overseas) ltd. (BCCI) expresses its concern about various reports of misuse of funds by this Bank, inclusive of cornering of stocks of Indian Companies and recommends the immediate announcement of norms of conduct by the public financial institutions and the establishment of a Joint Parliamentary Committee of enquiry in the matter.”
ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ବିସିସିଆଇ ହେତୁ ଭାରତରେ ଉପୁଜିଥିବା ବିଭୀଷିକା ପ୍ରେକ୍ଷାପଟରେ ଲୋକସଭାରେ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ମନମୋହନ ସିଂହ ଅଗଷ୍ଟ ୭ ତାରିଖରେ ସ୍ଵୀକାର କରିଥିଲେ, ଏହି ବ୍ଯାଙ୍କ ବମ୍ବେରେ ଶାଖା ଖୋଲିବାର ତିନି ବର୍ଷ ଭିତରେ ଜାଲିଆତି ସମେତ ବହୁବିଧ ଆର୍ଥିକ ଅପରାଧ ଘଟାଇଥିଲା ।
“BCCI was involved in controversy in 1986 when investigations by Enforcement Directorate revealed that the bank was releasing foreign exchange against the Foreign Travel Scheme to travel agents without verifying the signatures of the actual travellers, with the result that a substantial amount of foreign exchange was released on the strength of the forms bearing forged and fake signatures.”
ମନମୋହନ ସିଂହ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଚତୁରତାର ସହ ଏହି ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ରକ୍ଷା କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ । ସେ ସ୍ଵୀକାର କରିଥିଲେ ଯେ, ଏହି ବ୍ୟାଙ୍କର କେତେକ କର୍ମଚାରୀ ଆଇନାନୁଯାୟୀ ଗିରଫ ହୋଇଥିଲେ । ମାତ୍ର ସମ୍ପୃକ୍ତ ଆଇନ ଅଧୀନରେ ଗଠିତ ଉପଦେଷ୍ଟା ପରିଷଦ ଚାରିଜଣଙ୍କୁ ଖଲାସ କରିଦେଇଥିଲେ ଓ ଆଉ ଜଣକୁ ସେହି ମାନଦଣ୍ଡରେ ସରକାର ନିଜେ ହିଁ ଖଲାସ କରିଦେଇଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଭାଷାରେ, “Some of the employees of the bank were detained under COFEPOSA Act. Subsequently four of these were released on the recommendation of the Advisory Board that heard the cases as provided in the COFEPOSA Act. Detention order of one employee was revoked by the Government on the ground that other employees had been released under similar circumstances.”
କିନ୍ତୁ ଏହି ସରକାରୀ ଚତୁରତା ଆଇନ ପାଖରେ ହାର ମାନିଥିଲା ବୋଲି ମାନିଥିଲେ ମନମୋହନ ସିଂହ । ସେ ସ୍ଵୀକାର କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ ଯେ, “the case was adjudicated by Order dated 20-6-1988 imposing a penalty on the bank, its employees as well as travel agents.”
ଏହା ସତ୍ତ୍ୱେ ଏହି ବାଙ୍କକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବାକୁ ଚେଷ୍ଟା ହୋଇଥିଲା । ଏହାର ଅପରାଧକୁ ହାଲୁକା ଭାବେ ଦେଖେଇବାକୁ ଭାରତୀୟ ରିଜର୍ଭ ବାଙ୍କକୁ ବ୍ୟବହାର କରାହୋଇଥିଲା । ଏପରି ଆର୍ଥିକ ଅପରାଧ ଅନ୍ୟ ବହୁ ଅଧିକୃତ ସଂସ୍ଥା ବି କରିଛନ୍ତି ବୋଲି କହି କଥାଟାକୁ ଉଡେଇ ଦେବାକୁ ବସିଥିଲେ ମନମୋହନ ସିଂହ । ତାଙ୍କ ଭାଷାରେ, “Reserve Bank of India also deputed a special investigation team in January, 1987 to look into the matter and find out whether the seriousness of irregularities justified demands for cancellation of the license of the bank. The inspection revealed that there were mainly procedural irregularities in foreign exchange operations and conduct of the bank in certain areas but such irregularities had also been observed in the case of other authorized dealers in India. This did not warrant revoking of license.
ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରି ଯଶୱନ୍ତ ସିଂହ କହିଥିଲେ, “We are discussing the collapse of the Bank of Credit and Commerce International (Overseas) and its implications to us. We are also discussing the aspects of public financial institutions and their accountability or involvement in all of this. But we are, above all. discussing the Government’s conduct, role and responsibility in this entire affair. We are also not just by implication. but much more directly by the fact that we have taken up this Motion for discussion. Therefore. what is now on test is the duty and the efficacy of the legislature itself in which we are today sitting, in a sense this legislature is also on test in what we do today or fail to do in respect of this particular Motion.” ଅର୍ଥାତ୍, ବିସିସିଆଇ ଭୁଷୁଡ଼ି ପଡ଼ିବା ଓ ଆମ ଉପରେ ତହିଁର ପଡ଼ିଥିବା କୁପ୍ରଭାବ ଉପରେ ଆମେ ଆଲୋଚନା କରିବାକୁ ଯାଉଛୁ । ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଆର୍ଥିକ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କରେ ତାହାର ପ୍ରଭାବ ଓ ତନ୍ନିହିତ ଉତ୍ତରଦାୟୀତ୍ଵ ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରିବାକୁ ଯାଉଛୁ । କିନ୍ତୁ ସର୍ବୋପରି ଏହି ସମଗ୍ର ଘଟଣାରେ ସରକାରଙ୍କ ଆଚରଣ, ଭୂମିକା ଓ ଦାୟୀତ୍ଵ ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରିବାକୁ ଯାଉଛୁ । କେବଳ ଉପରଠାଉରିଆ ଭାବେ ନୁହେଁ, ଯେହେତୁ ଏ ପ୍ରସ୍ତାବ ସଂସଦର କାର୍ଯ୍ୟପ୍ରବାହକୁ ଆସିଛି, ସେହେତୁ ଏହି ଗୃହ, ଯହିଁରେ ଆମେମାନେ ସଦସ୍ୟ, ଏହି ଘଟଣାରେ ଦାୟିତ୍ଵ ନିର୍ବାହ ପାଇଁ ସମର୍ଥ କି ନା, ତାହା ବି ପରୀକ୍ଷିତ ହେବାକୁ ଯାଉଛି । କହିବାକୁ ଗଲେ, ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବ ଉପରେ ଏହି ଗୃହ ଆବଶ୍ୟକ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାକୁ ସଫଳ ହେବ କି ବିଫଳ ହେବ ତାହାର ହିଁ ପରୀକ୍ଷା ହୋଇଯିବ ।”
ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବ ଉପରେ ଲୋକସଭାରେ ଘମାଘୋଟ ଆଲୋଚନା ହେଲା ୧୪.୯.୧୯୯୧ ତାରିଖରେ । ନିଜ ଅଭିଯୋଗକୁ ସଶକ୍ତ କରିଥିଲେ ଯଶୱନ୍ତ ସିଂହ । ସେଦିନ ଲୋକସଭାରେ ଜର୍ଜ ଫର୍ଣାଣ୍ଡିଜ ଓ ସୋମନାଥ ଚାଟ୍ଟର୍ଜୀ ଯେଉଁ ପ୍ରମାଣସିଦ୍ଧ ତର୍କ ରଖିଥିଲେ, ତଦାନୀନ୍ତନ ଲୋକସଭା ବିତର୍କରେ ତହିଁର ସମକକ୍ଷ ଗମ୍ଭୀର ଓ ବିଷୟନିଷ୍ଠ ଅଲୋଚନା କେବେ ଦେଖାଦେଇ ନଥିଲା । କିନ୍ତୁ ବିତର୍କ ଶେଷରେ ଯେତେବେଳେ ପ୍ରସ୍ତାବ ଉପରେ ମତ ନିଆଯିବା କଥା, ସେହି ପ୍ରସ୍ତାବ – ଯାହା ଯୁଗାନ୍ତକାରୀ ହୋଇପାରିଥାନ୍ତା – ପ୍ରତ୍ୟାହୃତ ହୋଇଗଲା । ବିଜେପିର ପ୍ରସ୍ତାବକ ସଭ୍ଯ ଯଶୱନ୍ତ ସିଂହ ନିଜ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବାକୁ ଯାଇ କହିଥିଲେ, ମୁଁ ଯେହେତୁ କଥା ଦେଇଛି, ସେହେତୁ ଏ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିନେବାକୁ ଗୃହର ଅନୁମତି ମାଗୁଛି । ତାଙ୍କ ଭାଷାରେ, “I am bound by my word, and I seek the leave of the House to withdraw my motion.”
ଲୋକସଭାର ସେହି ଅନନ୍ୟସାଧରଣ ବିତର୍କରେ ମନମୋହନ ସିଂହ ଏପରି ଫୁଙ୍ଗୁଳା ହୋଇଯାଇଥିଲେ ଯେ, ଯଦି ସେଦିନ ସେ ନିଜ ଆଡୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇନଥାନ୍ତେ, ତେବେ ତାଙ୍କୁ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ପଦରୁ ବିଦା କରିବାକୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରସିଂହ ରାଓ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥାନ୍ତେ ।
କିନ୍ତୁ ତଦପେକ୍ଷା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା, ପ୍ରସ୍ତାବଟି (ଯାହା ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିବା ଲୋକସଭା ପକ୍ଷେ ସହଜସମ୍ଭବ ନଥିଲା) ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲେ ଜନସାଧାରଣ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଥିବା ଅର୍ଥବେପାରୀ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନଙ୍କ ପାଇଁ ତୁରନ୍ତ ମାନାଦର୍ଶ (norms of conduct by the public financial institutions) ତୁରନ୍ତ ଜାରି କରାଯାଇଥାନ୍ତା ଓ ସମଗ୍ର ଘଟଣାର ତଦନ୍ତ କରିଥାନ୍ତା ଏକ ସଂଯୁକ୍ତ ସଂସଦୀୟ କମିଟି , ଯେଉଁଥିରେ ସବୁ ଦଳର ସଦସ୍ୟ ସଭ୍ଯ ରହିଥାନ୍ତେ ଓ ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କ ଠାରୁ ଚରଣ ସିଂହ , ଆମେରିକାନ ଗୁଇନ୍ଦା ସଂସ୍ଥା ସିଆଇଏ ଠାରୁ ମନମୋହନ ସିଂହ ଯେଉଁମାନେ ଏହି ଜଘନ୍ୟ ପାକିସ୍ଥାନୀ ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ଭାରତରେ ବ୍ରାଞ୍ଚ କୋଳି ଭାରତୀୟ ପୁଞ୍ଜି ବଜାରକୁ ଭୟଙ୍କର ସଙ୍କଟ କବଳକୁ ଠେଲି ନେଇଥିଲେ, ସେ ସମସ୍ତଙ୍କର ଗୁପ୍ତ ଚେହେରା ସାର୍ବଜନୀନ ହୋଇପାରିଥାନ୍ତା । କଂଗ୍ରେସ ସହ ବିଜେପି ଗୋପନରେ ହାତ ମିଳାଇ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଘଟିବାକୁ ଆଉ ଦେଲାନାହିଁ ; ଫଳରେ ଜନସାଧାରଣ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଥିବା ଅର୍ଥବେପାରୀ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମାନାଦର୍ଶ (norms of conduct by the public financial institutions) ଆଉ ପ୍ରଣୀତ ଓ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇପାରିଲାନି । ହୋଇଥିଲେ, ଆଦାନୀକୈନ୍ଦ୍ରିକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅସଦାଚରଣ ଆଜି ଭାରତକୁ ଏପରି ଚହଲାଇ ନଥାନ୍ତା ।
Saubhasya 