Poetry of Subhas Chandra Pattanayak

ମୁଁ କେବଳ ମୋର୍ ଏବେ ହେବି ରେ

ବେଲେ ବେଳେ ନିରୋଳାରେ ନିଜ ସହ ନିଜେ କଥାହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ମୋର କିଛି କିଛି ପୁରୁଣା କବିତା ପୁରୁଣା କାଗଜ ବାଛିଲା ବେଳେ ନଜରକୁ ଆସୁଛି । ଭାବୁଛି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଏଠି ସାଇତିବାକୁ ହେବ । ତେଣୁ ଏହି ଅତ୍ୟନ୍ତ ପୁରୁଣା କବିତାଟି ଆଜି ମୋର ଏହି ନଭମଞ୍ଚରେ ସ୍ଥାନିତ କରୁଛି, ଯାହା ପ୍ରତି ଅନ୍ୟ ଜଞ୍ଜାଳରେ ବୁଡ଼ି ରହି ମୁଁ ଘୋର ଅବହେଳା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଛି । ମାତୃଭୂମି ସ୍ଵାର୍ଥରେ ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ଏକଲା ଚାଲିବାକୁ ଏହି କବିତାଟିରେ ମୁଁ ଯେଉଁ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥିଲି ଆଦ୍ୟ ଯୌବନରେ ତାହା ମୁଁ ଏଯାଏଁ ପାଳନ କରି ଆସିଛି ଅଭେଦ୍ୟ ପ୍ରତିକୂଳ ପରିସ୍ଥିତି ସତ୍ତ୍ୱେ । ତେଣୁ ଏହି କବିତାଟି ପାଇବା ଓ ତାକୁ ଏହି ନଭମଞ୍ଚରେ ପ୍ରକାଶ କରିବା ମୋ ପାଇଁ ଅଶେଷ ଆନନ୍ଦର କଥା ।

କବିତାଟି pdf ଶୈଳୀରେ ଅଛି । ନିମ୍ନସ୍ଥ ଶୀର୍ଷକରେ ଚାପ ଦିଅନ୍ତୁ ଓ ଏହି ଲୁପ୍ତୋଦ୍ଧାର ଉପଭୋଗ କରନ୍ତୁ ।

ଅଙ୍ଗୀକାର

ଦୁଃଖଭାର

ସୁଭାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ପଟ୍ଟନାୟକ

‘କେତେବେଳେ କେମିତି’ ମୋ ପୁରୁଣା କବିତାଗୁଡ଼ିକର ଏକ ସଂହିତାୟନ । ତହିଁରେ ଥିବା ଗୋଟିଏ କବିତାର ଶୀର୍ଷକ ‘ଦୁଃଖଭାର’ ।

କମ୍ମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି ଦି ଭାଗ ହୋଇଗଲାବେଳେ କୈଫି ଆଜମିଙ୍କ ଶୋକଚ୍ଛ୍ଵାସ ଏପରି ଏକ କବିତାର ରୂପ ନେଇଥିଲା, ଯାହାର ଶବ୍ଦେ ଶବ୍ଦେ ଭରି ହୋଇଥିଲା ଦୁଃଖଦଗ୍ଧ ଏକ ପ୍ରତିବଦ୍ଧ ସମ୍ୟବାଦୀର ବୁକୁଫଟା ଖେଦ । ଉର୍ଦ୍ଦୁରୁ ତାକୁ ମୁଁ ଓଡ଼ିଆ ପଦ୍ୟାନ୍ତର କରିଥିଲି ସମ୍ଭବତଃ ସେହି ସମାନ ଭାବୋଚ୍ଛ୍ଵାସରେ ।

ଆଜି ଯେତେବେଳେ ଦୁଇ କମ୍ମୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି ନିଜ ନିଜ ଭିତରର ବ୍ୟବଧାନ ହଟାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛନ୍ତି ସେତେବେଳେ ମୋର ଏହି ଅନୁଦିତ କବିତାଟିକୁ କମ୍ମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଐକ୍ୟ କାମନାରେ ମୁଁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରୁଛି ।

କବିତାଟି : ଦୁଃଖଭାର

ଏବଂ ତାହାର ଆବୃତ୍ତି :-

ଏଇ ଆରମ୍ଭ ଅବା !

ବଡ଼ମ୍ବାର ଭଟ୍ଟାରିକା ପୀଠ ସମ୍ମୁଖସ୍ଥ ମହାନଦୀ ପଠାରେ ୧୯୬୦ଦଶକର ଶେଷ ଆଡ଼କୁ କୌଣସି ଏକ ରାକା ରଜନୀରେ କିଛି ସମୟ ବିତାଇବାର ଅନନ୍ୟ ଅନୁଭୂତି ହିଁ ଏହି କବିତାର ଆତ୍ମା । ଏହା ଯେଉଁଠି ସ୍ଥାନିତ ହେବାକୁ ଯାଉଛି , ତାହା ମୋର ଆଗାମୀ ପୁସ୍ତକ : କେତେବେଳେ କେମିତି ।

ମୁଁ ଆଉ ତୁ ଆଉ ଶ୍ଵାନ ଏଇ ବୁ

ସୁଭାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ପଟ୍ଟନାୟକ

ଶ୍ଵାନ ସହ ଜୀବନ ଏକ ଶୋଭନୀୟ ଜୀବନ । ତା’ର ନିରୋଳା ମମତା , ତା’ର ଅନନ୍ୟ ବିଶ୍ଵସନୀୟତା ତାକୁ ବିଶ୍ଵଚେତନାରେ କରିଛି “ମଣିଷର ପ୍ରିୟତମ ବନ୍ଧୁ” । ବିଶ୍ଵବିଖ୍ୟାତ କବି ଓ କଣ୍ଠଶିଳ୍ପୀ ଲୋବୋ (Lobo, ୧୯୪୩ ଜୁଲାଇରେ ଫ୍ଲୋରିଡ଼ାରେ ଜନ୍ମିତ Roland Kent LaVoie) ତାଙ୍କ ଏଇ “ପ୍ରିୟତମ ବନ୍ଧୁ”ର ନାମ ଦେଇଥିଲେ “ବୁ” (Boo) । ଏହି ବୁ ସହ ତାଙ୍କ ପୁରୁଣା କାର୍ ଯୋଗେ ସେ ଆମେରିକାର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନ କିପରି ବୁଲିଥିଲେ, କିପରି ଉପଭୋଗ କରିଥିଲେ ଜଞ୍ଜାଳରୁ ମୁକ୍ତିର ରୋମାଞ୍ଚ ସେକଥା ମନେ ପକାଉ ପକାଉ ପୁରୁଣା ଗାଡ଼ିଟି ପୁଣି କେମିତି ତାଙ୍କୁ ଡାକୁଛି ବାହାରିବା ପାଇଁ ଭ୍ରମଣରେ, ତାହା ୧୯୭୧ରେ ସାରା ବିଶ୍ଵରେ ସଙ୍ଗୀତପ୍ରେମୀ ଓ ଶ୍ଵାନପ୍ରେମୀମାନଙ୍କ ମନରେ ଶିହରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିବା ଏହି ଗୀତ ତାଙ୍କରି କଲମ ଓ ତାଙ୍କରି କଣ୍ଠରୁ ନିର୍ଗତ ହୋଇ ସେ ବର୍ଷର ଅନ୍ୟତମ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପପ୍ ସଙ୍ଗୀତ ଭାବେ ସମାଦୃତ ହୋଇଥିଲା ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵରେ । ଏହାର ଶୀର୍ଷକ ଥିଲା – “Me and You and a Dog Named Boo”, ଯାହାକୁ କବିତାରେ ଅନୁବାଦ କରି ମୁଁ ଆମ ଓଡ଼ିଶାର ଶ୍ଵାନପ୍ରେମୀ ଭାଇଭଉଣୀଙ୍କୁ ଉପହାର ଦେଉଛି ।

ମୁଁ ଆଉ ତୁ ଆଉ ଶ୍ଵାନ ଏଇ ବୁ
——————————–
ମୂଳଲେଖା – ଲୋବୋ
ଅନୁବାଦ – ସୁଭାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ପଟ୍ଟନାୟକ
————————————-

ଆଜି ବି ପଡ଼ଇ ମନେ
ଅସରାଏ ଖରାଟିଆ ବର୍ଷା ଅନ୍ତେ
ସେଦିନ ଜର୍ଜିଆ ଭୂମେ
ଲୋହିତ କର୍ଦ୍ଦମେ
ଜାମ୍ ହୋଇ ଯାଇଥିବା
ପୁରୁଣା ମୋ କାର୍ ଚକା
କି କଷ୍ଟରେ ଗଡୁଥିଲା
କେବଳ ତା ଇଛାଶକ୍ତି କ୍ରମେ ।
ସତେ ବା ସେ ସୁନ୍ଦରୀ
ମନରେ ବାହୁନୁଥିଲା –
ଆଃ! ଶୁଖିଲା ସଡ଼କେ ହେଲେ
ଦଉଡ଼ନ୍ତେ ଆଉଥରେ ଆମେ !

ମୁଁ ଆଉ ତୁ ଆଗୋ
ପୁରୁଣା ମୋ ଗାଡ଼ିଟି !
ଆମ ସହ ପ୍ରିୟ ମୋର
ଶ୍ଵାନ ଏଇ ବୁ ।
ବାସଭୂମି ବାହାରେ
ବୁଲିଛେ ତ ବୁଲିଛେ
ଜୀବନ ତ ଜୀଇଁଛେ !
ମୁଁ ଆଉ ତୁ ଆଉ ଶ୍ଵାନ ଏଇ ବୁ
କେତେ ଭଲ ନ ଲାଗିଛି
ବନ୍ଧନହୀନ ବୋଲି ମୁଁ !

ଏବେ ବି ପଡୁଛି ମନେ
ସେଣ୍ଟ ପଲ୍ ।
ସେଠିକା ସେ ଗହମ କିଆରୀ
ଯେଉଁଠି ସକାଳେ ଦିନେ
ପଡ଼ିଯାଇଥିଲି ଧରା
ଧରୁ ଧରୁ
ମାଈ କୁକୁଡ଼ାଟେ,
ତା ପୁଣି ଧୋକଡ଼ୀ !
ବୁଢା ମାକ୍ ଡୋନାଲ୍ଡ
ମହା କଡ଼ା
ଖଟାଇଲା ଦିନସାରା ;
ଯଦିଓ ଶେଷରେ
ଶ୍ରମର ମୂଲ୍ୟ ସେ
ଦେଇଥିଲା ।
ଭରି ଦେଇଥିଲା
ଗାଡ଼ିରେ ଗ୍ୟାସ୍
ଟାଙ୍କିଏ;
ସଡ଼କକୁ ଥିଲେ
ନେଉଟି ଆମେ ତ
ସଭିଏଁ ।

ସେଦିନର କଥା
କେବେ ମୁଁ ଭୁଲିବି ନାଇଁ
ଦର୍ପେ ଯେଦିନ
କାର୍ ଚଳାଇ
ନେଉଟି ଆସିଲି,
ଲସ୍ ଆଞ୍ଜେଲସ୍ ଭୁଇଁ ।

ନଗରୀରାଣୀର
ତୋଫା ଆଲୋକର
ଊର୍ଜନା
ତଡ଼ିଦେଇଥିଲା
ଭ୍ରମଣକ୍ଳାନ୍ତି ,
ମାନସେ ମୋହର
ବିଶ୍ରାମ ପାଇଁ
କରିଥିଲା ମୋହ
ସର୍ଜନା ।

କିନ୍ତୁ ଯଦିଓ
ମାସେ ଖଣ୍ଡେ ମୋଟେ
ବିତିଛି,
କ୍ଳାନ୍ତି ଭୁଲି ମୋ
ଦଦରା ଗାଡ଼ିଟି
ପୁଣି ତ ମୋତେ
ତୁହାଇ ତୁହାଇ
ଡାକୁଛି –
“ଏଠୁ ପଳାଇବା
ପୁଣି ପହଁରିବା
ସଡ଼କରେ ଆସ”
କହୁଛି ।

ମୁଁ ଆଉ ତୁ ଆଗୋ
ପୁରୁଣା ମୋ ଗାଡ଼ିଟି !
ଆମ ସହ ପ୍ରିୟ ମୋର
ଶ୍ଵାନ ଏଇ ବୁ ।
ବାସଭୂମି ବାହାରେ
ବୁଲିଛେ ତ ବୁଲିଛେ
ଜୀବନ ତ ଜୀଇଁଛେ ;
କେତେ ଭଲ ନ ଲାଗିଛି
ବନ୍ଧନହୀନ ବୋଲି ମୁଁ !

ନିଜେ ଗୋପପୁର ନିଜେ ମଥୁରା

ସିଏ ମୋର ଦୁର୍ବଳତା
ପୁଣି ମୋର
ଦୁର୍ବଳତା-ଦୂରକାରୀ ବଳ
ମୋ ନିଖିଳ ସଂଘର୍ଷରେ
ସିଏ ମୋର ଚିର ସହଚର ∣

ତା କଥା ପଡ଼ିଲେ ମନେ
ପୃଥିବୀ ପଳାଏ କ୍ଷଣେ ,
ପଳାଏ ସଂସାର;
ପଳାଏ କୁଆଡେ଼ ମୋର ବୋଧଶକ୍ତି
ମୁଁ ଆଉ ନ ରହେ ନିଜର ∣

ଶୋଇବା ଆଗରୁ ଯଦି
ନଭମଞ୍ଚେ
ଫେସଟାଇମ
ଅବା ହ୍ବାଟ୍ସଅପେ
ରୂପ ତାର ଝଳେ ,
ନିଦ ଆସେ ଅସୀମ ଶାନ୍ତିରେ ∣

ନିଦ ଶେଷେ
କାକଳିର ତାଳେ ତାଳେ
ରବିକରେ
ତାହାରି ଉଦୟ
ଜୀବନକୁ କରେ ଆଭାମୟ ;
ଜୀବନ୍ମୟ ହୁଏ ମୋର
ସକଳ ସମୟ ∣

ମୋଓଠୁ ଦୂରରେ ସିଏ ,
ସିଏ ବି ମୋ ପଞ୍ଜରା ଭିତରେ ;
ଶୟନେ ସ୍ବପନେ ଥାଏ
ଥାଏ ଜାଗରଣେ ମୋର ନିଖିଳ ସତ୍ତାରେ ∣

ତଥାପି ନ ମାନେ ଆଖି
ଖୋଜିବୁଲେ ତାହାରି ବଦନ
ଶୁଣିବାକୁ ସ୍ବର ତାର କାନପାତେ
ଶୁଣେ କିନ୍ତୁ ନିଜର ରୋଦନ !

ଯଶୋଦା ମା ଯେତେବେଳେ
ବାହୁନି ଉଠିଲେ –
“କୋଇଲି ଲୋ କେଶବ ଯେ ମଥୁରାକୁ ଗଲା
କାହା ବୋଲେ ଗଲା ପୁତ୍ର ବାହୁଡ଼ି ନଇଲା ∣”
ସେ କ’ଣ ଜାଣି ନଥିଲେ ଯେ ,
ସେ ନିଜେ ନିଜ ଗୋପପୁର
ଏବଂ ନିଜେ ହିଁ ମଥୁରା ?

ବୋଧଶକ୍ତି
ମଣିଷଠୁ ମଣିଷର
କେତେ ଦୂର ?
ସତେ କେତେ ଦୂର ?

26.11.2017

Bhagabati’s Ghinua and Paul Robson’s Joe Hill

Subhas Chandra Pattanayak

Bhagabati Panigrahi was one of the three founders of Communist Party of India in Orissa. He had contributed immensely to the literature that had created a new era of revolution. His story Shikar had the hero in Ghinua to whom an exploiter deserved to be killed like a tiger that endangered human life. The administration had hanged him to death. And his death has made him immortal. Similarly, Paul Robson’s Joe Hill refuses to die despite death.

I pay my homage to Bhagabati by translating Robson’s poem to club the same with Ghinua.

In Oriya, the pdf file may please be perused.

relevance-of-bhagavati-panigrahi

This was originally created for Nua Dunia, Bhubaneswar.

Now Only You

Subhas Chandra Pattanayak

June 24 needs no mention of the year. Life is what it was years before and what it will be hereafter. When sometimes one feels that in the vast sea of time, years with a number tag like 1974 or 2015 carry no permanency, only a day of significance appears permanent. And, one such day in my life is June 24 when Sabita had come to my life. She is the gift of my parents to me as I am of her parents to her.

As we age, deeper becomes our oneness under the blessings of our late lamented parents. Love fills up life and brings up a feeling of love beyond life.

The attached poem depicts this feeling.

Tigiria, my beloved Mother, Speak up, Speak up Please

Tigiria, to the lap of which my mother had delivered me, was a beautiful place to live in.

It had tremendous contributions to culture and literature of Orissa. The scripture of warfare – Veera Sarvaswa – was authored here. The scripture of the dance form that is now known as Odissi Dance – Abhinaya Darpana Prakasha – was authored here.

Pandit Bhubaneswar Badapanda, Kabibara Arttabandhu Pattanayak, Prof. Jayakrushna Mishra, Prof. Devi Prasanna Pattanayak are some of the stars Tigiria has posted in the sky of Orissa’s literature.

Entirely humanitarian kings like Banamali Tunga Champatti Singh Mohapatra, revered sentinels like Jagabandhu Rautroy Pattanayak, Freedom fighters like Madhusudan Pattanayak had their birth in this splendid soil.

The world famous Khandua is Tigiria’s contribution to Sri Jagannatha as well as to Odissi Dance. A splendid land of glorious Buddhist past, in post-independence period it has gradually lost its mana to continuous misrule.

Deeply affected by her ruin, in a solitude when none but her was in my heart, that past had enticed me into in its magnificence, which, forms a part of my forthcoming book ‘Ketebele Kemiti’. I am sharing here.

https://app.box.com/embed_widget/s/bqfhh7deobj9addhwt8maegkva1c2s06?view=&sort=&direction=ASC&theme=blue

DIALECTICS